DEFINICJA I ROZPOZNANIE
Nadwaga i otyłość to obecnie jeden z najczęściej występujących problemów zdrowotnych. Nadwaga to zwiększona masa ciała w stosunku do przyjętych norm, prowadząca do otyłości. Otyłość natomiast jest często definiowana jako stan, w którym dochodzi do nadmiernego gromadzenia się tkanki tłuszczowej w organizmie, prowadzącej do zagrożenia stanu zdrowia.
Wartość wskaźnika BMI (ang. Body Mass Index – BMI), przekraczająca 25 oznacza nadwagę, a otyłość to BMI powyżej 30. Wynik BMI nie dostarcza jednak informacji o ilości tłuszczu w organizmie ani o jego rozmieszczeniu.
Sposobem na określenie rozmieszczenia tkanki tłuszczowej jest pomiar obwodu talii oraz pomiar obwodu bioder, a także obliczenie wskaźnika WHR (stosunek talii do bioder). Otyłość brzuszna inaczej nazywana androidalną i określana jako jabłko, występuje u kobiet ze wskaźnikiem WHR > 0,8 i u mężczyzn ze wskaźnikiem WHR > 1. Otyłość pośladkowo-udowa, czyli ginoidalna, określana jako gruszka, występuje natomiast u kobiet, u których wskaźnik WHR < 0,8 oraz u mężczyzn, u których WHR < 1.
STATYSTYKI
Wyniki ogólnopolskiego badania stanu zdrowia Polaków (WOBASZ) wskazują, że ponad połowa dorosłych Polaków ma nadwagę, a co czwarty jest otyły.
Wyniki uzyskane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) pokazują, że problem nadmiernej masy ciała wciąż rośnie. W 1980 roku otyłość dotyczyła 5% mężczyzn i 8% kobiet, a w 2014 roku już aż 11% mężczyzn i 15% kobiet.
Problem otyłości jest bardzo poważny. Według WHO co roku z powodu nadmiernej masy ciała umiera około 2,6 miliona ludzi. Jest to piąta najczęstsza przyczyna przedwczesnej śmierci na świecie.
Z nadwagą i otyłością boryka się także co piąte dziecko w wieku szkolnym.
PRZYCZYNY
Głównymi przyczynami nadwagi są niewłaściwa dieta oraz brak ruchu fizycznego. Żywność naturalną, z dużą ilością błonnika zastępujemy przetworzonym jedzeniem. Coraz chętniej sięgamy po półprodukty, po tzw. skondensowaną energię – dużo kalorii w niewielkiej ilości jedzenia. Do tego nasza dieta jest uboga w warzywa i owoce. W nadmiarze spożywany jest natomiast alkohol i cukier. Ponadto jadamy nieregularnie i pojadamy między posiłkami. Mamy za mało ruchu i wysiłku fizycznego – jeździmy samochodem, używamy wind.
Przyczyną rozwoju nadwagi i otyłości są także choroby i leki. Otyłość może rozwinąć się wskutek zachorowania np. na zespół Cushinga lub niedoczynność tarczycy. Znaczny wzrost wagi może także nastąpić w wyniku zażywania niektórych leków, takich jak np. kortykosteroidy i antydepresanty. Znaczenie mają również czynniki genetyczne, jednak musimy pamiętać, że po przodkach dziedziczymy predyspozycje do nadwagi, a nie nadwagę.
OBJAWY I CHOROBY TOWARZYSZĄCE
Istnieje wiele następstw zdrowotnych nadwagi i otyłości, począwszy od różnego rodzaju dolegliwości i niesprawności fizycznej po zwiększone występowanie przedwczesnego zgonu. Najbardziej istotne problemy zdrowotne związane z występowaniem otyłości i nadwagi to:
- CUKRZYCA TYPU 2 – ryzyko rośnie wraz ze wzrostem BMI;
- NADCIŚNIENIE TĘTNICZE – wzrasta wraz ze wzrostem BMI dla każdego wzrostu masy ciała o 10 kg ciśnienie krwi wzrasta o ok. 2-3 mmHg; osoby z nadwagą chorują na nadciśnienie 3 razy częściej niż te, których BMI jest prawidłowe;
- CHOROBY UKŁADU KRĄŻENIA – występowanie otyłości predysponuje do częstszego występowania czynników ryzyka chorób układu krążenia; zbyt wysoki poziom tzw. złego cholesterolu LDL przy jednoczesnym niedobrze tzw. dobrego cholesterolu HDL prowadzi do zmian miażdżycowych; jak wykazały badania, obniżenie masy ciała o 10 kg prowadzi do obniżenia stężenia cholesterolu LDL o 15% i zwiększenia stężenia cholesterolu HDL o 8%;
- CHOROBY NOWOTWOROWE – u kobiet z otyłością częściej rozwija się rak: piersi, jajnika i szyjki macicy, zaś otyli mężczyźni częściej są narażeni na powstanie raka prostaty i odbytnicy; U osób otyłych ryzyko zachorowania na raka jelita grubego jest 3 razy większe niż w przypadku osób z prawidłową masą ciała;
- ZMIANY ZWYRODNIENIOWE KOŚCI
- CHOROBY UKŁADU ODDECHOWEGO (ZESPÓŁ BEZDECHU SENNEGO)
- PROBLEMY PSYCHOLOGICZNE – otyłość i nadwaga negatywnie wpływają na samopoczucie oraz psychikę człowieka, występują: niska samoocena, brak samoakceptacji, uczucie odizolowania, a nawet depresja (według danych szacunkowych 78% otyłych osób cierpi na głęboką depresję);
mgr inż. dietetyk Anna Wrzochal
